Tarihsel olarak Van’ın siyasi yapısı ve politik kültürü
Tarihsel olarak Van’ın siyasi yapısı ve politik kültürü
Van seçmeni bugüne kadar kimlere oy verdi?
1908 Meclisi Mebusan Seçimlerinde Van’da Vramyan ve Vahan Papazyan’ın milletvekili seçildikleri döneme girmeden, Cumhuriyet tarihinin ilk seçimi olan 1946’dan bu yana Van halkı nasıl bir siyasi tutum belirledi, ona bakalım…
1990’lara kadar Türkiye’de SAĞ ve SOL diye tabir edilen CHP ve DP geleneği arasında gidip gelen Van için en enteresan sonuçlar 1983’de askerin partisi MDP’nin ve 1973 seçimlerinde CHP’den ayrılan sağ kanadın kurduğu Cumhuriyetçi Güven Partisi’nin birinci parti çıkmasıdır.
Bu parti, iki defa Ecevit’in tek başına iktidarını engellemesinin yanı sıra ünlü amblem olayıyla tarihe geçmiştir. 1973 seçimlerinde Güven partililer bile seçim gecesi partilerini basmaya hazırlanırken bir şok ile karşılaşırlar. CGP yüzde 13 oy ile parlamentoya girmeyi başarır. Herkes bu işin nasıl olduğunu tartışırken gerçek kısa sürede ortaya çıkar. Seçmen CGP’nin Koç’u ile Demirel’in atını birbirine karıştırmış ve seçim kütüğünde önde bulunan CGP’ye yani Güven Partisine oy vermiştir.
Daha da enteresanı Van, Güven Partisi’nin Türkiye’de birinci parti olduğu tek il olmuş ve bu durum ‘Koç ile At’ı en çok Vanlılar birbirine karıştırdı’ şeklinde alay konusu edilmiştir.
Van’ın seçim tarihine baktığımızda 1946, 50’de CHP, 1954’te DP, 1957’de CHP, 61’de YTP, 65’te CHP, 69’da Adalet Partisi, 73’te CGP, 1977’de bağımsız, 1983’te askerin kurduğu MDP, 87’de ANAP, 1991’de DYP ve ardından 1995, 1999, 2002, 2011 7 Haziran VE 1 Kasım 2015 tarihinde Kürt Siyasi Geleneğinin partileri olan HADEP, DEHAP, BDP, HDP birinci parti olurken, 2007’de DTP’nin bağımsız aday çıkardığı seçimlerde AKP birinci olmuştur.
Bu tablo bize Van’ın HEP ve DEP ile başlayan Kürt Siyasi Geleneğine kadar… aday, aşiret gibi olgulara önem verdiğini ancak 90’lardan sonra ise ulusal-ideolojik inanç ve duygularla hareket ettiğini net bir biçimde önümüze koyuyor.
Kürtlerin talepleri konusunda haklılığı ile beraber yükselen mücadelesi ve 90’lı yıllarda yaşanan köy boşaltmaları nedeniyle meydana gelen yoğun göç bu tablonun değişmesinde önemli rol oynadı.
HDP geleneğinin 1995’ten bu yana Van’da ve bölgede gösterdiği bu istikrarlıyı çizgiyi bilen Cumhurbaşkanı Erdoğan 24 Haziran seçimlerinde Van’ın siyasi karakterini değiştirmek istiyor. MHP ile ittifaklar, Bozkurt işaretleri yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan şunun da çok iyi bilincinde 1946’dan bu yana Kürtlerin yoğun desteğini almayan hiç bir parti tek başına iktidar olamadı. Menderes, Ecevit, Özal ve Erdoğan belirli dönemlerde yoğun Kürt desteğiyle tek başına iktidar oldular. MHP ile ittifakına rağmen halen Kürtlerden oy bekleyen Erdoğan’ın son yaşananlardan sonra bunu başarması mümkün dahi görünmüyor.
24 Haziran seçimlerinde Van halkının sandıkta ortaya koyacağı tutum geçmişe baktığımızda hep önemli bir işlev gördü. 24 Haziran’da Van halkının vereceği her bir oy çok önemlidir.